به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین ابوالفضل هادی منش مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه در دوره شبهه شناسی و پاسخ گویی با عنوان «آموزش پاسخ نویسی کوتاه و کنشگری در فضای مجازی» که به همت مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه های علمیه و مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران برگزار شد، در رابطه با مبحث یادداشت نویسی گفت: یادداشت علمی متنی است که هسته اصلی آن را ایده های علمی شخص تشکیل می دهد و محدود به چشم اندازهای شخصی نویسنده است؛ دارای یک موضوع خاص بوده و همچنین شامل ۵ پاراگراف می شود.
وی ادامه داد: یادداشت علمی یک قالب است؛ در گذشته مقالات در قالب یادداشت علمی نوشته می شدند. در حوزه های علمیه یادداشت نگاری سابقه ای دیرینه دارد.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه اظهار کرد: در دنیای غرب به خصوص در بحث فلسفه، دانشمندان از خود یادداشت هایی داشته اند. البته یادداشت به معنی نوشتن مطلبی جهت فراموش نشدن آن در ذهن نیست. بلکه یادداشت علمی یک قالب مشخص علمی می باشد.
وی افزود: یادداشت نویسی یک قالب بُرنده، کارا و مفید است برای بسیاری از مسائل که مورد توجه دانشوران یک رشته است. یادداشت های علمی به خاطر چابک بودن یک حرکت آمبولانسی دارند.
پاسخ به شبهات در قالب یادداشت
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش خاطرنشان کرد: در بحث پاسخ گویی به شبهات می توان از قالب یادداشت به عنوان یک قالب مهم و مورد اعتنا نام برد. در قالب یادداشت ها بسیاری از شبهات پاسخ داده می شود. گاهی شخصی یک شبهه ایجاد می کند که نیاز نیست همیشه در پاسخ به او کتابی نگارش شود بلکه با یک یادداشت قابل تامین است.
وی در ادامه به بیان اهمیت یادداشت های علمی پرداخت و گفت: یکی از کاربردهای یادداشت های علمی، انجام تکالیف درسی است.
یادداشت علمی؛ زمینه ای برای نگارش مقاله
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه یادآور شد: یادداشت های علمی زمینه ای برای نگارش مقالات علمی هستند. مقالات علمی طبیعتا نیاز به پژوهش های عمیق تری دارند؛ در نتیجه به تعدد منابع نیازمند است.
وی تصریح کرد: پژوهش در معنای لغوی به نحوی تتبع است؛ در یادداشت برخلاف مقاله که نیازمند منابع متعدد است، به معرفی ایده حتی با وجود منابع کم می پردازد.
انتقال سریع یادداشت به مخاطب
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش بیان داشت: دریافت بازخورد از جامعه علمی از کاربردهای مهم دیگر یادداشت به شمار می رود. یادداشت امروزه به دلیل نگارش سریع و بارگزاری در فضای مجازی، بسیار سریع نیز به مخاطب می رسد.
وی گفت: در مقاله از نگارش تا انتشار یک فاصله وجود دارد. تعداد پژوهشگران بسیار زیاده بوده و از طرفی فضای انتشار نشریات پژوهشی کم و محدود است.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: از کابردهای دیگر یادداشت علمی، به کارگیری دانش خود برای تأثیرگذاری بر اذهان است. منظور از اذهان عمومی در اینجا جامعه علمی، افراد یادداشت خوان و کسانی که به دنبال پاسخ برای چراهای خود می باشند.
وی ادامه داد: افرادی که یادداشت نویس هستند به نحوی شاید نسبت به استادی که اهل نوشتن یادداشت نیست، چهره رسانه ای قوی تری داشته باشند.
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش اظهار کرد: یادداشت علمی باعث می شود که فرد بتواند خیلی سریع با جامعه هدف و مخاطب های خود ارتباط برقرار کند.
ارکان یادداشت علمی
وی در ادامه به برشمرد ارکان یادداشت علمی پرداخت و خاطرنشان کرد: سه عنصر (چرا، چگونه و چه) تشکیل دهنده یک یادداشت علمی است. هر مقاله علمی و هر کار پژوهشی مبتنی بر مسئله با یک چرا آغاز می شود. در جواب چرا باید به تبیین مسئله پرداخت. تبیین مسئله به معنی تعیین محل نزاع بحث می باشد.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: چگونگی حل مسئله در یک کار پژوهشی بسیار مهم است. در اینجا بحث روش مطرح می باشد؛ یعنی چطور میخواهیم مسئله را حل نماییم. به طور مثال مسئله نقلی با روش نقلی، مسئله عقلی با روش عقلی و مسئله عرفانی از روش شهودی حل می گردد.
وی گفت: «چه» به عنوان رکن سوم یادداشت به این معنی است که با چه مواد خامی میخواهیم مسئله را حل کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش تصریح کرد: یک یادداشت علمی به مقاله ۵ پاراگرافی نیز گفته می شود. در این ۵ جز معیار، پاراگراف اول مقدمه است. ۳ پاراگراف بعدی نیز پشتیبان می باشند و در پاراگراف پایانی جمع بندی می کنیم.
الگوهای نگارش یادداشت علمی
وی ادامه داد: الگوی تعریف، طبقه بندی، توصیف، مقایسه، گزینش، تبیین (تحلیل) و نقد (ارزیابی) از جمله قالب و الگوی نگارش یادداشت علمی به شمار می روند.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه در رابطه با الگوی تعریف به عنوان یکی از روش های نگارش یادداشت علمی گفت: در این شیوه نگارش یادداشت علمی، هدف توصیف یک مفهوم یا عبارت است.
وی اظهار کرد: در الگوی طبقه بندی، هدف دسته بندی یک مفهوم در قالب طبقات مختلف و بررسی هر کدام از آن است.
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش خاطرنشان کرد: در یادداشت علمی مدل توصیف، قصد و هدف در واقع بررسی خصوصیات یک شخص، محل یا یک چیز می باشد. الگوی تعریف با توصیف متفاوت است در الگوی تعریف چهارچوب یک پدیده ترسیم می گردد اما در توصیف با گزارش و چیزی که با چشم قابل دیدن است سروکار داریم.
وی بیان داشت: در الگوی مقایسه به عنوان روش دیگر یادداشت علمی، هدف شناسایی وجوه شباهت و تفاوت میان دو یا چند چیز را است. به طور مثال ممکن نویسنده میان حکومت دینی و حکومت سکولار مقایسه ای انجام دهد.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه افزود: گزینش روش دیگر نگارش یادداشت های علمی است. در این الگو هدف بیان دلایل مطلوبیت و ترجیح یک چیز یا یک موضوع نسبت به دیگری می باشد.
وی به بیان اهداف الگوی تبیین به عنوان یکی دیگر از روش های نگارش یادداشت علمی پرداخت و یادآور شد: در یادداشت های علمی تبیینی و تحلیلی هدف بیان چگونگی یا چرایی پدید آمدن یک رخ داد بوده که اثرات آن مورد بررسی قرار می گیرد؛ در این نوع یادداشت شما در صدد کشف علت پدید آمدن یک چیز هستید. چرا صفویه برای تحکیم قدرت خود بقاع متبرکه تعمیر کرد.
لزوم ریشه شناسی در یادداشت تبیینی
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش گفت: در الگوی تبیین به بیان علت، ریشه شناسی و زمینه شناسی می پردازیم؛ بیشتر یادداشت ها از این الگو بهره می گیرند.
وی ادامه داد: مدل دیگر یادداشت نگاری علمی نقد و ارزیابی می باشد؛ این الگو به این صورت است که ما درباره یک یا چند چیز دست به قضاوت و داوری میزنیم. به اصطلاح به بیان خوب و بد یک مسئله می پردازیم.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه گفت: در ارزش یابی بایستی معیارهای روشن و معتبری را برای سنجیدن چیزها به کار گرفت؛ به طول مثال نقد و ارزیابی عملکرد دولت و مجلس با معیارهای مشخص.
وی خاطرنشان کرد: یادداشت علمی مانند سایر قالب های پژوهشی با یک مسئله و موضوع آغاز می شود؛ یعنی نمی توان متنی را نوشت که هیچ موضوعی نداشته باشد.
اهمیت «موضوع» در یادداشت های علمی
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش ادامه داد: اولین مرحله ای که در انجام یک پژوهش در قالب یادداشت علمی با آن مواجهه هستیم، موضوع می باشد. موضوع یادداشت علمی کلی نبوده بلکه جزئی و خاص است. موضوع بایستی در یادداشت علمی، حاد، فوری، نوآورانه، جدید و معطوف به مسائل عینی در هر رشته ی علمی باشد.
وی اظهار کرد: برای تدوین ایده اصلی یادداشت علمی نیازمند توجه به دو مقوله پرسش و فرضیه هستیم.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه بیان داشت: در نگارش یادداشت به جمع آوری اطلاعات نیاز داریم؛ می بایست یادداشت خود را مبتنی بر یک سری مواد خام بنویسیم. پس از تدوین پرسش و فرضیه اصلی یادداشت نیازمند به حمایت و پشتیبانی از آن هستیم. این حمایت و پشتیبانی از طریق اطلاعات، داده ها و منابع صورت می گیرد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به پرسش آغازین و فرضیه ای که قصد دفاع از آن را داریم، می بایست اطلاعات جمع آوری شده را منظم کنیم. در این بخش نحوه چینش مطالب در قالب پاراگراف های مقدمه، پشتیبان و جمع بندی مشخص می شود. مرحله پایانی نیز نگارش یادداشت است.
حجت الاسلام والمسلمین هادی منش افزود: یادداشت های علمی با مقالات در ساختار متفاوت هستند. در مقاله علمی با محتوای بیشتری سروکار داریم. در یادداشت از بیان ادبی و هنری بهره می گیریم اما در مقاله این اتفاق نمی افتاد.
وی ادامه داد: در یادداشت علمی برخلاف مقاله فرد به دنبال ارجاعات متعدد نمی باشد. یادداشت علمی دارای تاریخ مصرف بوده و در حیطه زمان حرکت می کند.
مدیر مطالعات و برنامه ریزی پژوهشی معاونت پژوهش حوزه های علمیه گفت: قلم تحلیلی یادداشت می بایست از مؤلفه های علمی و ادبی برخوردار باشد.
وی تأکید کرد: یادداشت به دلیل ویژگی هایی که دارد در پاسخ به شبهات بسیار موفق عمل می کند. یادداشت همچنین در بیانیه ها، سرمقاله ها و مقدمه کتاب ها استفاده می شود.
